ზვიად რატიანის ეს ინტერვიუ ციხის საკნიდან - სიმბოლურად დაემთხვა თბილისის მეათე საერთაშორისო ლიტერატურული ფესტივალს, რომელიც სწორედ პოეტის ცნობილი ლექსით „ნეგატივი. 20 წლის შემდეგ“ იხსნება.

წელს ფესტივალის „ცარიელი სკამიც“ ზვიად რატიანისაა - „ცარიელი სკამის“ ტრადიცია 1980-ან წლებში დააფუძნა PEN International-მა და ის სიმბოლურად განასახიერებს მწერალს, რომელიც ვერ ესწრება ღონისძიებას, რადგან ციხეშია, იდევნება ან მუქარის გამო იძულებულია, დაიმალოს.

პოეტი და მთარგმნელი ზვიად რატიანი უკევ სამი თვეა პატიმარია - ის 2025 წლის 23 ივნისს, თბილისში, პარლამენტთან, „ქართული ოცნების“ საწინააღმდეგო აქციაზე დააკავეს. ზვიად რატიანი პოლიციელზე თავდასხმაშია ბრალდებული - პოლიციელისთვის სილის გაწვნის გამო გამოძიება სისხლის სამართლის კოდექსის 353-ე პრიმა მუხლით მიდის, რაც სასჯელის სახით 4-დან 7 წლამდე თავისუფლების აღკვეთას ითვალისწინებს. პოეტი აღიარებს, რომ პოლიციელს სილა გააწნა, მაგრამ თავს დამნაშავედ არ ცნობს.

ეკა ქევანიშვილი: ზვიად, როგორ ხარ? როგორია დღეები ციხეში? განსხვავდება იმისგან, როგორიც წარმოგედგინა?

ზვიად რატიანი: შარშანწინ და შარშან უსამართლოდ დაპატიმრებული და მისჯილი ხალხისგან განსხვავებით, სულ სამიოდე თვეა აქ ვარ და ციხის დღეებზე ლაპარაკიც ცოტა მეუხერხულება, თორემ ნაადრევი აღარ მგონია. ალბათ, ციხეზე ლაპარაკი მანამდე უნდა მოასწრო, ვიდრე აქაურობას ჯერ კიდევ ეჩვევი, რადგან ეს ეტაპი ძალიან სწრაფად გადის და რაც გუშინ გასაკვირად, დამზაფრავად ან სულაც სასაცილოდ გეჩვენებოდა, ხვალ, შეიძლება, ვეღარც შეამჩნიო.

არის კიდევ ერთი, ჩემთვის მნიშვნელოვანი სხვაობა და უხერხულობა: იმ პლუს-მინუს სამოც ადამიანშიც ერთადერთი პატიმარი ვარ, ვისთვისაც არაფერი დაუბრალებიათ. მხოლოდ შეუსაბამოდ მძიმე მუხლი მომაკერეს და ისიც, ალბათ, სავაჭროდ, თორემ შესათითხნიც არაფერი ჰქონდათ. შეიძლება უსაფუძვლოდ, მაგრამ მქონდა განცდა, რომ ადრე თუ გვიან დამაპატიმრებდნენ. ამიტომ დავასწარი და ჩემივე პირობებით და ფორმატით წამოვედი ციხეში. რაც გაძლებასაც მიადვილებს. ყოველ შემთხვევაში - ჯერჯერობით.

ეკა ქევანიშვილი: იმიტომ გკითხე, როგორიც წარმოგედგინა-მეთქი, რომ შენთვის, ალბათ, იმთავითვე ნათელი იყო, რა მოჰყვებოდა შენს საქციელს.

ზვიად რატიანი: მაგას ვამბობ, პატიმრობა, ჩემივე „პროექტის“ ნაწილი იყო, თორემ, სულ მცირე, პარლამენტის ტერიტორიას მოვერიდებოდი, სადაც ამდენი კამერაა. მაგრამ თუ სასწორზე არაფერი დადე, მხოლოდ გულის მოფხანა გამოგივა და ეგ არ მაწყობდა. რადგან სილაზე უკეთური და ეფექტური ვერაფერი მოვიფიქრე, ეს საქმე დემონსტრაციულად, ხელისგულზე უნდა გამეკეთებინა, რაც ავტომატურად გულისხმობდა დაპატიმრებას.

რასაც ასევე ველოდი, და საბედნიეროდ, ამცდა, ცემა იყო.

ჩემი ცუდი გამოცდილებიდან გამომდინარე, თითქმის ვერ ვუშვებდი შანსს, საკნამდე საღ-სალამათს მიმეღწია. როგორც ჩანს, ისევ იღბალმა ისინდისა: ცხოვრებაში ერთხელ მეც ხომ უნდა გამმართლებოდა ასეთ ამბავში.

პირველად ფორმიანის წიხლი და ხელკეტი 1989 წლის 25 თებერვალს მომხვდა. 9 აპრილის დიდ ლეწვამდე ცოტა ხნით ადრე. მაშინ 18 წლის ვიყავი. მას შემდეგ, ვინ მოთვლის, რამდენჯერ გავები. ჰოდა, ამ ერთხელ, მეც გამიმართლა, რაც, სხვათა შორის, არ იყო პირველი და უკანასკნელი გამართლება ამ ბოლო და ჯერ კიდევ მიმდინარე შარის სეზონში.

ეკა ქევანიშვილი: მერე თქვი კიდეც, რომ ეს სილა, როგორც „ყველაზე უმტკივნეულო, მინიმალურად მტკივნეული სიმბოლური საქციელი” იყო და ის მიემართებოდა ყველა მოძალადე პოლიციელს, ასევე ხელისუფლების, სასამართლოს ყველა წარმომადგენელს, “ვინც ამ უსამართლობაშია ჩართული” და რომ “ბიძინა ივანიშვილით დაწყებული, ეს არის სილა ყველასთვის“ - როგორ ფიქრობ, ეს “ყველა” იგრძნობს ამ სილის სიმბოლურ დანიშნულებას?

ზვიად რატიანი: არ ვიცი. სილას, როგორც სიმბოლოს, თუნდაც მხოლოდ თეორიულად, ალბათ, მაინც სიტყვაზე მეტი შანსი აქვს, ასეთ სპეციფიკურ სამიზნე ჯგუფამდე მიაღწიოს, თორემ იმ საზოგადოებაში, რომელსაც მე და შენ ვეკუთვნით, პოზიციის ხაზგასასმელად, მაინცდამაინც სილა, პანღური და შალაბანი არ არის საჭირო - ზეპირი ან, უკიდურეს შემთხვევაში, წერილობითი ფორმებიც გვყოფნის. მაგრამ იმ ზნეობრივ-ინტელექტუალური ვაკუუმის გარღვევას, რომელსაც ივანიშვილი და მისი მომსახურე პერსონალი წარმოადგენს, ჯერ ახალი წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების მოქოქვა სჭირდება, ეს კი ერთი კაცის მოკრძალებულ შესაძლებლობებს აღემატებოდა.

ამიტომაც შევჯერდი სილის გაწვნის მრავალშრიან და შედარებით ადვილად განზოგადებად ფორმატზე, თორემ „პროექტზე“ მუშაობის პროცესში, ბევრად ხისტ და ავარიულ ვარიანტებსაც განვიხილავდი.

ეკა ქევანიშვილი: შენ ისიც თქვი, „ეს სილა იქცევა ძალიან დიდ სილადო“, ახლაც ასე ფიქრობ? თან ამბობ, „ჩვენ თუ ახლა გავტყდით, დღევანდელი დღე მოგვენატრებაო“, - უარესს რას ელოდები?

ზვიად რატიანი: ასეა. ნებისმიერი რეჟიმის ლოგიკა და მექანიზმი ასე მუშაობს. ქანჩები უფრო და უფრო უნდა გადაუჭიროს, რათა შიგნიდან არ ჩამოიქცეს. ერთი ეგაა, მხოლოდ ხიშტებით დამყარებული დიქტატურა საკმაოდ ძვირი სიამოვნებაა და უკვე ჩანს, რომ ამის რესურსი არ აქვთ.

პირველად და იმედია, უკანასკნელად უნდა გვიხაროდეს, რომ საქართველო, იგივე ირანისგან ან გინდათ, ბელარუსისგან განსხვავებით, საკმაოდ ღარიბი ქვეყანაა. თუმცა აღარც ჩვენ გვაქვს იმდენი დრო, რამდენიც თუნდაც ახლო წარსულში გვქონდა და დავკარგეთ. თუ ტვინიც და ერთი ადგილიც, ახლა მაინც არ გავანძრიეთ, ქვეყანასაც დიდი ხნით დავკარგავთ და, მთავარი დამნაშავეებიც, რაც არ უნდა გარყვნილი იყოს რეჟიმი, მაინც ჩვენ ვიქნებით - მეტ-ნაკლებად ინფორმირებული, მაგრამ საზოგადოებად ვერშემდგარი ხალხი.

ეკა ქევანიშვილი: როგორც შენიშნე, შენი სიმბოლური აქტის შთაგონებად იქცნენ მზია ამაღლობელი და ნინო დათაშვილი. რატომ სწორედ ისინი?

ზვიად რატიანი: არ მახსოვს. თუ შთაგონება ვახსენე, მხოლოდ ტექნიკური მნიშვნელობით, ფორმატის კუთხით. თორემ იმ გაუგებრობაში, რომელშიც ვართ, ასეთი პოეტური კატეგორიები ანაქრონიზმია. კარგია, რომ გამახსენე, ვეცდები, მეტი ყურადღებით მივუდგე საზეპიროებს. უკვე ვთქვი, ალბათ, უკეთესის მოფიქრებაც შეიძლებოდა და უარესისაც, მაგრამ რაც ერთდროულად რამდენიმე სიმბოლურ კონტექსტსაც მოერგო და ჩემი ბუნებისთვისაც ორგანული გამოდგა, სწორედ სილა იყო. განსაკუთრებით მიმდინარე ბრძოლის კონტექსტით, რომელიც ამ ორ დიდებულ ადამიანს, მზია ამაღლობელს და ნინო დათაშვილს უკავშირდება. მეც ავდექი და ეს ციკლი გავასამე.

ნუმეროლოგიის მოყვარული ბიძინასთვის ეგეც სიმბოლოა. თვლა კი იცის უფრო მეტამდეც. უფრო დაწვრილებით მზია ამაღლობელზე და მის მიერ გაწნულ სილაზე დაპატიმრებამდე ორიოდე თვით ადრე დავწერე „ბათუმელებში“ და ალბათ, ეს ტექსტი ახლაც იძებნება ქსელში.

ეკა ქევანიშვილი: ზვიად, სასამართლომ რომ არც გირაოს მოთხოვნა დააკმაყოფილა და არც აღკვეთის ღონისძიება - პატიმრობა შეეცვალა. ადვოკატებმა ამას “სადამსჯელო პატიმრობა“ უწოდეს. შენ რას ფიქრობ?

ზვიად რატიანი: დავაზუსტებ, ადვოკატებს თავიანთი იურიდიული დღის წესრიგი აქვთ და ასეც უნდა იყოს. აღმკვეთი ღონისძიების გადახედვაც ფორმალური და კალენდარული პროცედურაა. რომელიც ყოველ ორ თვეში ერთხელ მეორდება. ასეა გაწერილი. პირადად მე არაფერს ვითხოვ და ველი, ჩემი „პროექტი“ შეღავათებს არ ითვალისწინებს.

პატიმარი ვარ და ერთადერთი სამსახური, ვისგანაც რაღაც უშედეგოდ ვითხოვე, და ალბათ, მომავალშიც ვითხოვ, ციხის ადმინისტრაციაა. თხოვნა კი, სამარტოო საკანს შეეხებოდა, მინიმალური სამუშაო პირობებისთვის გაბრძოლება არანაირ უხერხულობას არ მიქმნის, მით უმეტეს, რომ ციხეში სამარტოო რეჟიმი სასჯელის ფორმად უფრო გამოიყენება, ვიდრე წახალისებად.

რაც არ უნდა ზომიერი წარმოდგენისა ვიყო საკუთარ სამწერლო უნარებზე, ობიექტურად ვთვლი, რომ ქართული ლიტერატურისთვის ვმუშაობ და ეს უკვე აღარ არის მხოლოდ ჩემი პირადი საქმე. თუმცა პირველი მცდელობა იმდენად ფუჭი გამოდგა, აღარც ვიცი, რამდენად აქვს აზრი გამეორებას: ციხის მაშინდელ დირექტორს ვერაფრით ავუხსენი, რა კავშირშია სიმარტოვე ლიტერატურულ სამუშაოსთან.

ეკა ქევანიშვილი: რა არის ყველაზე რთული ციხის ცხოვრებაში – ფსიქოლოგიურად, ფიზიკურად, ადამიანურად? როგორ იწყება და მთავრდება დღე?

ზვიად რატიანი: კი გითხარი, სამთვიანი გამოცდილებით ციხეზე ლაპარაკი მეუხერხულება-მეთქი, თუმცა არის რაღაცები, რასაც სტაჟი არ სჭირდება. ციხე ისეთი რამეა, რისი დრამატიზებაც და გამარტივებაც თანაბრად ადვილია. რადგან ორივესთვის საკმარისზე მეტი საფუძველი არსებობს. გააჩნია, თავად რომელ ტალღაზე აეწყობი.

ჩემი ასაკიდან და დღევანდელი ბუნებიდან გამომდინარე, მეორისკენ უფრო ვიხრები, მაგრამ მაინც ვცდილობ, რაღაც შუალედურს მივაწვე. ობიექტურად, ციხე, საკმაოდ დამღლელი ადგილია, და როგორც ვატყობ, ეს დამღლელობა, ბოლომდე არც ვადის ხანგრძლივობაზეა დამოკიდებული და არც შენს თანდაყოლილ მედეგობასა თუ შეძენილ აშლილობებზე. რაღაც სხვა მექანიზმი მუშაობს, რომლის ახსნასაც, იმედია, ვერ მოვასწრებ. ტყუილად ხომ არ ვახსენე ასაკი.

ეკა ქევანიშვილი: წიგნები გააქვს? რას კითხულობ? საერთოდ ციხეში ყველანაირი წიგნი შეიძლება წაიკითხო თუ ეგეც განწყობაზეა?

ზვიად რატიანი: წიგნები მეც მაქვს და დამხვდურ თუ მოგვიანებით შემომატებულ თანამესაკნეებსაც მოჰყვათ მზითვში. ახლობლები და მეგობრები გარედანაც გვანებივრებენ. ასე რომ, საკმაოდ მდიდრული ბიბლიოთეკა დავაშენეთ ერთ-ერთ ზედა ნარს, რომელზეც, სულ ცოტა ხნის წინ, ჩვენს გათავისუფლებულ თანამებრძოლს, ნიკა ბედნიერ კაციას ეძინა ხოლმე, მისი ღამის რეზიდენცია იყო. ლამაზად ჩამწკრივდა წიგნები, გახედავ და თვალს უხარია. მაქვს გონივრული ეჭვი, რომ კაციასაც მოეწონებოდა მის ქანდარაზე აღმართული მემორიალი.

რაც შეეხება საკითხავი წიგნების ჟანრულ სპექტრს, ჯერჯერობით ისეთივეა, როგორიც იყო ბოლო ასაკებში. ციხეში რაზეც არ უნდა ლაპარაკობდე, „ჯერჯერობით“ უნდა დააყოლო. ახლა ასეა და წარმოდგენა არ მაქვს, რამდენად შეიზღუდება თუ გაფართოვდება მომავალში ასორტიმენტი. თუმცა ეგ გარეთაც არასდროს იცი. განსხვავება მხოლოდ ისაა, რომ გარეთ ინერცია უკეთ მუშაობს, ვიდრე ამ ჩაკეტილობაში.

ეკა ქევანიშვილი: და წერა? მოქმედებს ჩაკეტილი სივრცე, ერთი ოთახი, სხვა ადამიანების ყოფნა? იზოლაცია როგორ გავლენას ახდენს ადამიანზე, რომლის მთავარი საქმეც წერა-კითხვაა?

ზვიად რატიანი: ვწერ და ეს კიდევ ერთი, სრულიად მოულოდნელი გამართლებაა, რადგან იმედი საერთოდ არ მქონდა, ყოველ შემთხვევაში, პირველ ხანებში. სიგიჟეა: არასდროს მქონია წერასთან იმდენად შეუთავსებელი პირობები, როგორც აქ. და არასდროს მიმუშავია ისეთი ინტენსივობით, როგორც ახლა. შეიძლება ისტერიული რეაქციაა, მაგრამ მაწყობს. რა თქმა უნდა, ნაწერების ხარისხს არ ვგულისხმობ და არც განსაკუთრებული მოლოდინი მაქვს, მაგრამ ციხის დამღლელობა რომ ვახსენე, მასთან გამკლავების საუკეთესო იარაღი მუშაობაა, თუნდაც მხოლოდ საქმის კეთების ილუზია - ეგეც რამეა.

ეკა ქევანიშვილი: რაც მანდ ხარ, ყველაზე ხშირად რომელი ტექსტი, წიგნი გახსენდება? თუ ხდება ასეთი რამ, ცხადია.

ზვიად რატიანი: კონკრეტულ წიგნებზე არაფერს ვიტყვი, შერჩევის და დოზირების პრინციპი კი იგივეა, რაც გარეთ. მეტწილად უცნობი პროზა, მეტწილად ნაცნობი პოეზია და უმეტესწილად ნაცნობ-უცნობი ისტორიული დოკუმენტალისტიკა. აქ საინტერესო არა საკითხავის შერჩევა, არამედ მისი დროში გადანაწილებაა.

წიგნები, რომლებიც გახსენდება და ახლობლებს მათ შემოგზავნას სთხოვ, წიგნები, რომლებიც გახსენდება და შემოგზავნას ჯერ არ ითხოვ, მხოლოდ დავთარში ინიშნავ და სამომავლოდ იზოგავ და წიგნები, რომლებმაც თავად შეგახსენეს თავი - თანამესაკნეებს აღმოაჩნდათ. ჩემს შემთხვევაში ამ ყველაფერს პროფესიული ლიტერატურაც დაემატება, სათარგმნი ტექსტების დამხმარე მასალა, ოღონდ ეს მერე, როცა მომისჯიან და საბოლოოდ დანიშნულების საკნამდე მივაღწევ. ჯერ მისასჯელების კორპუსში ვარ.

ეკა ქევანიშვილი: შენს საკანზე („რევკომის შტაბზე“) და მის ბინადრებზე ხომ არ მოჰყვებოდი ცოტა მეტს? როგორ ხართ, დრო ერთად როგორ გაგყავთ. ვინ არის ახლა შენთან ერთად?..

ზვიად რატიანი: ეს განსაკუთრებული გამართლება იყო. იზოლატორის უწიგნო და სამარტოო და კარანტინის ვითომ სამარტოო (რადგან ათასობით რწყილი და ტარაკანი სიმარტოვეს არ მაგრძნობინებდა) საკნების შემდეგ, ანუ დაპატიმრებიდან სადღაც 50 საათის შემდეგ, ნამდვილი საკანიც მეღირსა და ნიკა კაციასთან აღმოვჩნდი. დაახლოებით საათ-ნახევარში კი გიორგი ახობაძეც ჩვენს საკანში გადმოიყვანეს. იქ იყო კიდევ ერთი კარგი ბიჭი, ისიც თანამებრძოლი, თუმცა სხვა საქმეზე დაჭერილი მუსიკოსი, დათო ლომიძე, რომლის მხოლოდ გაცნობა მოვასწარი, რადგან იმავე ღამით სხვა კორპუსში გადაასახლეს, უკვე მისჯილი იყო. დავრჩით სამნი - ახობაძე, კაცია და მე. და სადღაც ორ კვირაში, თორნიკე გოშაძეც შემოგვემატა.

ნიშნებისა და ეგეთების რომ მჯეროდეს, სიხარულით დავიბრალებდი ფეხბედნიერობას, რადგან სწორედ ჩვენი საკნიდან გავაფრინეთ თავისუფლების პირველი მერცხალი, გიორგი ახობაძე. რამდენიმე კვირაში კი საკონტროლო გასროლასავით მივაყოლეთ ნიკა კაცია. ჰოდა, ასეთი მეწინავე საკნისთვის „რევკომის შტაბის“ სტატუსი დამსახურებული, თუმცა არასაკმარისი კომპლიმენტია.

ნიკას გათავისუფლებამდე ცოტა ხნით ადრე საკანი ერთხელაც გადახალისდა და ამჯერად გური მირცხულავა და ირაკლი ქერაშვილი შემოგვიერთდნენ. შეგიძლიათ მშვიდად იყოთ, შტაბი ისევ ფორმაშია. დღესაც ეს ოთხნი ვართ - გოშაძე, ქერაშვილი, მირცხულავა და მე. თუმცა არცერთმა ვიცით, როდემდე შევრჩებით ერთმანეთს. სამივე უკვე მისჯილია და განაწესით, სხვა კორპუსში გადაყვანა ელით, მე კი ბრალდებული ვარ და განაჩენამდე აქ უნდა დამტოვონ. მიუხედავად იმისა, რომ მცირე, მოუწყობელ და ჩაკეტილ სივრცეში რამდენიმე ზრდასრულის თანაცხოვრება არ არის იოლი, მაინც ძალიან სასიამოვნო და ნაყოფიერია ისეთ საინტერესო ხალხთან ურთიერთობა, როგორიც ჩემი ყოფილი და ახლანდელი თანამესაკნეები არიან.

ეკა ქევანიშვილი: როგორ გექცევიან ზოგადად მანდ? საკვები? ამბობდნენ, რომ ზაფხულში საკნებში ძალიან ცხელოდა.

ზვიად რატიანი: დაბალი და საშუალო რანგის პერსონალი, ვისთანაც ყოველდღიური ან ხშირი შეხება გვაქვს, მთლიანობაში ნორმალურად გვეპყრობა. ზოგი გულწრფელად ლოიალური ან კეთილგანწყობილია, ზოგი, ალბათ, ფრთხილობს, ვინ იცის, ხვალ როგორ ამოტრიალდეს ქვეყანა. ადმინისტრაციაზე კი კარგი არაფერი მეთქმის, ელემენტარულს გახვეწნინებენ და თუ რამე შეგისრულეს, მხოლოდ ბრძოლის და მედია-ხმაურის შემდეგ, როგორც ეს ივლისში მოხდა. მთელი თვე ვიხუთებოდით და ოფლში ვტივტივებდით, რაც საკნის პირობებში ასჯერ უფრო აუტანელია, ვიდრე გარეთ. აქაც ახობაძე-კაციამ ივაჟკაცეს და მედია აალაპარაკეს (ქოცებიც, რომლებიც სიცოცხლესაც გვაყვედრიდნენ და ინტრიგან პროვოკატორებს გვეძახდნენ).

ბოლოს, ამ რამდენიმედღიანმა საჯარო განგაშმა შედეგი გამოიღო და ვენტილატორების ყიდვის უფლება მოვიპოვეთ. ამაშია საქმე - ყიდვას გვახვეწნინებდნენ. ჯერჯერობით, შემიძლია ვივარაუდო, რომ მთლიანობაში, მაინც გვიფრთხილდებიან, რადგან ბარიგა ივანიშვილისთვის სავაჭრო რესურსი ვართ, ვალუტა. ძალიან უსიამოვნოა ამის ცოდნა, დამამცირებელიც და ისედაც შეზღუდული თავისუფლების კიდევ უფრო შემზღუდავი, რადგან მუდმივად ყურადღებით უნდა იყო, შენი რომელიმე უნებლიე შეცდომა სათავისოდ არ გამოიყენონ. სხვა რომ არაფერი, ამ ციცქნა საკანში ორი სადღეღამისო კამერაა, მუდმივად გიღებს და ხმასაც ინახავს.

ეკა ქევანიშვილი: ციხეში თავისუფლების აღქმა როგორ იცვლება?

ზვიად რატიანი: თავისუფლებაზე ლაპარაკს უკვე მართლა ჭირდება მონატრება, დაფასება და იმაზე ხანგრძლივი სტაჟი, ვიდრე ახლა მაქვს. ჯერ მხოლოდ პატარ-პატარა და უსარგებლო აღმოჩენების ეტაპზე ვარ, ისიც მხოლოდ საკუთარ თავში. თავიდან არის რაღაც მაცდური ხიბლი იმაშიც, როცა ჩვეულებრივი, ყოველდღიური მოსაწყენობები სანატრელი ხდება, მაგრამ ეს ხიბლი ისე სწრაფად ცვდება, შერგებას ვერ ასწრებ. საერთოდ, ბევრი თვისება და მოთხოვნილება, რისგანაც თითქოს შედგებოდი, ავტომატურად რჩება ციხის კედლების მიღმა, რადგან აქ მათი ადგილი არ არის. რომ ჩასჭიდებოდი, დამატებით ტვირთად გექცეოდა. ფსიქიკა ციხეში შესაშური პრაქტიკულობით გამოირჩევა, რასაც გარეთ ვერასოდეს წარმოიდგენდი.

ეკა ქევანიშვილი: გეფიქრება ხოლმე იმაზე, რომ შესაძლოა წლების გატარებამ მოგიწიოს მანდ?

ზვიად რატიანი: რა თქმა უნდა. სხვანაირად არც უნდა განეწყო. პირველ ეტაპზე მქონდა განცდა, რომ არც ისე სწრაფად გავაღწევდი აქედან, როგორც ახლობლებს ეიმედებათ, ოღონდ არც იმდენ ხანს ჩავრჩებოდი, რამდენსაც მომისჯიდნენ. ეს ეტაპიც ამოიწურა და ტვინი თავისთავად გადაერთო ინერციის რეჟიმზე. შეუძლებელია ციხეში ფატალისტად არ გადაკეთდე. რადგან უკვე და ისედაც აქ ხარ, ფატალიზმის პიკში. ვგრძნობ, რომ ახლა ზედმეტად ჭკუის ვკოლოფობ, მაგრამ აქაური სააზროვნო კლიმატი მართლა ეგეთია: ბევრი დრო და ცოტა გასაქანი. სხვა რა საქმე მაქვს.

ეკა ქევანიშვილი: ბოლო დროს ხშირად ახსენებენ ბერტოლდ ბრეხტის კრებულს „ცუდი დრო პოეზიისთვის“ და მასთან ერთად - შენც, მის მთარგმნელს. როგორია ახლა, ციხიდან, ამ ტექსტთან შენი კავშირი?

ზვიად რატიანი: ვერ გეტყვი. აქ ამ წიგნზე არ მიფიქრია. ზოგადად, ვერიდები ხოლმე ძველ ნამუშევრებზე ფიქრს, რადგან უკმარისობის და ზოგჯერ სირცხვილის განცდა ყოველთვის მეტია და მღლის. მიუხედავად ამ კონკრეტული წიგნის პოლიტიკურობისა, თარგმანზე მუშაობისას ქენჯნას უფრო ვგრძნობდი, ვიდრე საპროტესტო მოძრაობაში წვლილის შეტანის სურვილს, რადგან იმ წლებში ავსტრიაში ვცხოვრობდი. აქ კი ცუდი ამბები ხდებოდა. 2019 წლის 20 ივლისი, 2020 წლის 5 ივლისი, ასე შემდეგ. თუკი დღეს ეს თარგმანი ვინმეს გაამხნევებს, რა თქმა უნდა, გამიხარდება, თუმცა თვითონ არ მაქვს განსაკუთრებული გრძნობა თუ დამოკიდებულება მისდამი.

ეკა ქევანიშვილი: ზვიად, როგორ გგონია, აქვს ამ ვითარებაში კულტურას ძალა? თუ კი, რა ძალაა ეს?

ზვიად რატიანი: გააჩნია რას ვუწოდებთ კულტურას და რას მოველით მისგან. თუკი იმ ადამიანებს ვიგულისხმებთ, რომლებიც კულტურის მიმართულებით მუშაობენ, შესაძლოა, ცნობადობიდან გამომდინარე, მათი პასუხისმგებლობის ხარისხი ოდნავ მეტიც იყოს, ვიდრე სხვა, არანაკლებ ღირებული პროფესიის მსახურისა, მაგრამ ჩვენ სამოქალაქო პროტესტზე ვსაუბრობთ და ამ ქვეყნის წარსულიც, აწმყოც და მომავალიც ყველასია. მაგრამ თუ ვსაუბრობთ კულტურაზე, როგორც ასეთზე, როგორც ღირებულებაზე, ის თავადაა დასაცავი და დიდი ანგარიშით, სწორედ ამისთვის ვიბრძვით, თორემ რაღა დარჩება ამ საწყალი სამშობლოსგან, თუკი კულტურას გამოვაცლით?