ბრიუსელში უმეტესობა ვარაუდობს, რომ კიევი გააგრძელებს უკრაინაში შეჭრილი რუსული ძალების წინააღმდეგ ომს.
ამის ყველაზე აშკარა მინიშნება სექტემბრის დასაწყისში ევროკომისიის პრეზიდენტის, ურზულა ფონ დერ ლაიენის ყოველწლიური პოლიტიკური მიმართვის დროს გაჩნდა, სადაც მან „რეპარაციის სესხის“ იდეა წამოაყენა.
ახლა კი მეტი ინფორმაცია გამოჩნდა, თუ რა ფორმა შეიძლება ჰქონდეს ამ სესხს. ევროკომისიამ ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებს ერთგვერდიანი სადისკუსიო დოკუმენტი მიაწოდა, რომელსაც რადიო თავისუფლებაც გაეცნო და რომელიც ბლოკის ელჩებმა 26 სექტემბერს მოკლედ განიხილეს.
ფონ დერ ლაიენი ამ დოკუმენტს ევროკავშირის ლიდერებს წარუდგენს 1 ოქტომბერს კოპენჰაგენში უკრაინის საკითხზე განსახილველ არაფორმალურ სამიტზე, რომელსაც სავარაუდოდ უკრაინის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკიც დაესწრება. ბლოკის ფინანსთა მინისტრები მომავალ კვირას ლუქსემბურგში შეკრების დროსაც განიხილავენ.
ვოლოდიმირ ზელენსკი, ურზულა ფონ დერ ლაიენი
მიუხედავად იმისა, რომ სესხის ყველა მექანიზმი ჯერ შემუშავებული არ არის, ზოგიერთი მონახაზი ნათელია.
უკრაინისთვის გაცემული ნებისმიერი სესხი დაფუძნებული იქნება რუსულ აქტივებზე ევროკავშირში, რომლებიც სამ წელზე მეტი ხნის წინ მოსკოვის სრულმასშტაბიანი შეჭრის შემდეგ გაყინეს. სესხი გაიცემა თავად ნაღდ ფულთან შეხების გარეშე და უკრაინას თანხის დაბრუნება მხოლოდ მას შემდეგ მოუწევს, რაც რუსეთი ომის ზარალს გადაიხდის.
რეპარაციის სესხმა, დამტკიცების შემთხვევაში, შეიძლება გადაჭრას რიგი საკითხები.
რაც მთავარია, ის უკრაინას მისცემს საჭირო ფულს და ამავდროულად თავიდან აირიდებს პოტენციურ ვეტოს ევროკავშირის წევრი ურჩი სახელმწიფოებისაგან, როგორიცაა უნგრეთი და სლოვაკეთი. ეს ასევე გადაწყვეტს საკითხს, თუ რა უნდა უყოს ბლოკმა ამ რუსულ აქტივებს და შეამსუბუქებს ზეწოლას ევროკავშირის ბიუჯეტზე.
შესაძლო დაბრკოლებები
თუმცა ყველაფერი გადაწყვეტილი ჯერ არ გახლავთ და ჯერ კიდევ რამდენიმე დაბრკოლება იქნება გადასალახი.
დავიწყოთ გაყინული რუსული აქტივებით.
მიიჩნევა, რომ ბლოკში ამ აქტივებიდან დაახლოებით 176 მილიარდი ევრო ინახება, ძირითადად Euroclear-ში, ბელგიაში დაფუძნებულ ფინანსურ ბაზრების კომპანიაში, რომელიც სპეციალიზებულია ცენტრალური ფასიან ქაღალდების დეპოზიტარებზე.
ზოგიერთ ქვეყანას, განსაკუთრებით ბალტიისპირეთის ქვეყნებს, დიდი ხანია სურთ ამ თანხის კონფისკაცია და ან უკრაინისთვის გადაცემა, ან ევროპის თავდაცვის გასაძლიერებლად გამოყენება. არგუმენტი მარტივია: რატომ უნდა გადაიხადონ ევროპელმა გადასახადის გადამხდელებმა კრემლის ომის ხარჯები?
დასავლეთ ევროპის ბევრი ქვეყანა ეწინააღმდეგება პირდაპირ კონფისკაციას.
სავარაუდოდ, Euroclear მოითხოვს სრულ და მყარ გარანტიებს და შესაძლოა, ახალი სესხის სტრუქტურის მართვაში ხმის მიცემის უფლებასაც კი.
ბელგია შიშობს, რომ მოსკოვი ამ აქტივების გამო ქვეყნისა და Euroclear-ის წინააღმდეგ დასაბუთებულ სამართლებრივ სარჩელს შეიტანს.
ევროპის ცენტრალური ბანკი (ECB) შეშფოთებულია იმით, თუ რა გავლენას მოახდენს კონფისკაცია ევროს, ამჟამად მსოფლიოში მეორე სარეზერვო ვალუტის სტატუსზე, რადგან ასეთმა ნაბიჯმა შეიძლება მესამე ქვეყნებს ფულის სხვაგან დაზოგვისკენ უბიძგოს.
ევროპის უფრო დიდი ქვეყნები ასევე მიიჩნევენ, რომ ფული გაყინული უნდა დარჩეს და ის უკრაინის რეკონსტრუქციისთვის გამოიყენონ იმ სავარაუდო სცენარის შემთხვევაში, თუ მოსკოვი უარს იტყვის რეპარაციების გადახდაზე ომის დასრულების შემდეგ.
ასევე ფაქტია, რომ გაყინული აქტივები უკვე გამოიყენება უკრაინისთვის სახსრების მოსაზიდად. ეს არის ნაღდი ფულიდან მიღებული კვარტალური მოგება - დაახლოებით 1.5 მილიარდი ევრო, რომელიც დაუყოვნებლივ გადაეცემა ომისგან განადგურებულ ქვეყანას.
„მსურველთა კოალიცია“?
ევროკომისია ახლა შემდეგს გვთავაზობს: Euroclear-ში გაყინული აქტივები სრულად ან ნაწილობრივ უნდა გადაეცეს ე.წ. სპეციალური დანიშნულების ინსტრუმენტს (SPV) ევროკომისიის მიერ გამოშვებული ობლიგაციების სანაცვლოდ. ობლიგაციების გარანტორი კი იქნება „მსურველთა კოალიცია“, რომელიც შედგება ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოებისა და შესაძლოა შვიდეულის ჯგუფის სხვა ქვეყნებისგან, წამყვანი ინდუსტრიული დემოკრატიების წარმომადგენლებისგან.
SPV-ში არსებული თანხა კიევს სესხების სახით გადაეცემა 2026 და 2027 წლების განმავლობაში (და შესაძლოა, ამის შემდეგაც კი), ხოლო უკრაინას თანხის დაბრუნება მხოლოდ მას შემდეგ მოუწევს, რაც რუსეთი ომის რეპარაციებს გადაიხდის.
ხელმისაწვდომი თანხის რაოდენობა საერთაშორისო სავალუტო ფონდის (IMF) შეფასებაზეა დამოკიდებული, მაგრამ ამ ორი წლის განმავლობაში შესაძლოა 140 მილიარდი ევრო იყოს. სავარაუდოა, რომ ამ თანხის უმეტეს ნაწილს ევროპა გამოყოფს, თუ შეერთებული შტატები უარს იტყვის სქემისთვის თანხების გაცემაზე.
ამ ნაბიჯის დადებითი მხარე ის არის, რომ ის პოტენციურ ეროვნულ ვეტოებს გვერდს უვლის.
დილემა 2024 წლის დასაწყისში შეიქმნა, როდესაც ევროკავშირი დათანხმდა 50 მილიარდი ევროს ოდენობის გამოყოფას „უკრაინის რესურსზე“ 2024-2027 წლებისთვის და უნგრეთმა თავდაპირველად დაბლოკა ეს ნაბიჯი.
ეს თანხა ევროკავშირის საერთო ბიუჯეტიდან იყო გამოყოფილი - არსებითად, ამ ბიუჯეტში არსებული თავისუფალი სახსრებიდან და მას 27-ვე წევრი სახელმწიფოს თანხმობა სჭირდებოდა.
ამ 50 მილიარდიდან დაახლოებით 32 მილიარდი ევრო კიევს უკვე გამოუყვეს, ამიტომ თავისუფალი სახსრები ბევრი აღარ დარჩა და ბუდაპეშტიც, სავარაუდოდ, ამ მიზნით მეტი ნაღდი ფულის ხარჯვის წინააღმდეგი იქნება.
მიუხედავად იმისა, რომ ევროკომისია 2028-2034 წლების ევროკავშირის მრავალწლიან ბიუჯეტში უკრაინისთვის 100 მილიარდი ევროს გამოყოფას გეგმავს, ეს ყველა წევრმა სახელმწიფომ ასევე უნდა დაადასტუროს და ისიც სულ უფრო ცხადი ხდება, რომ კიევს მეტი დაუყოვნებელი დაფინანსება სჭირდება.
თუმცა შეთანხმებამდე ჯერაც შორია და უნგრეთს მაინც შეუძლია დაბრკოლებების შექმნა.
ვოლოდიმირ ზელენსკი (ცენტრში) "მსურველთა კოალიციის" ოთხი სახელმწიფოს ლიდერებთან ერთად: ფრიდრიხ მერცი, ემანუელ მაკრონი, კირ სტარმერი და დონალდ ტუსკი (მარცხნიდან მარჯვნივ). კიევი. 2025 წლის მაისი
ბრიუსელი წელიწადში ორჯერ, ივლისსა და იანვარში ერთხმად უყრის კენჭს, რომ გაყინული რუსული აქტივები გაყინული დარჩეს. აქამდე არცერთ ქვეყანას, მათ შორის უნგრეთს, ამასთან დაკავშირებით პრობლემები არ შეუქმნია, თუმცა ეს არ გამორიცხავს სამომავლო თავის ტკივილს.
ეროვნული გარანტიები?
ევროკომისია სადისკუსიო დოკუმენტში გვთავაზობს, რომ მომავალში სანქციების გახანგრძლივება კვალიფიციური უმრავლესობით მიიღონ, თუმცა დასძენს, რომ „სახელმწიფოს ან მთავრობის ყველა ან უმეტესი მეთაურის მიერ მაღალი დონის პოლიტიკური შეთანხმება იქნება საჭირო“.
ძალიან საეჭვოა, რომ ისეთი ლიდერები, როგორებიც არიან უნგრეთის ვიქტორ ორბანი და სლოვაკეთის რობერტ ფიცო, ამას მარტივად დათანხმდნენ.
შესაძლოა, პრობლემა შეიქმნას ეროვნულ გარანტიებთან დაკავშირებითაც.
რამდენი ქვეყანა იქნება რეალურად მზად, შეუერთდეს „მსურველთა კოალიციას“ ამ საკითხში?
რაც უფრო მეტი ქვეყანა გააკეთებს ამას, მით ნაკლებ თანხაზე მოუწევს თითოეულ ქვეყანას გარანტიის გაცემა. თუმცა ბევრ წევრ სახელმწიფოში ამგვარ საკითხებს პარლამენტის თანხმობა სჭირდება, რამდენიმე ქვეყანა კი მზარდი დეფიციტის წინაშე დგას და ბევრი პოლიტიკოსი მოერიდება ეროვნულ პარლამენტში რაიმე სახის გარანტიის გაცემასთან დაკავშირებული საკითხების წამოჭრას.
სავარაუდოდ, Euroclear მოითხოვს სრულ და მყარ გარანტიებს და შესაძლოა, ახალი სესხის სტრუქტურის მართვაში ხმის მიცემის უფლებასაც კი. არც ისაა გამორიცხული, რომ მან ასევე მოითხოვოს, ამ სქემაში გაყინული რუსული აქტივების მქონე სხვა ფინანსური ინსტიტუტებიც ჩართონ.