დამოუკიდებლობის ორი აქტი - რატომ ერევათ ერთმანეთში? ვისი ხელმოწერებია 1918 და 1919 წლების აქტებზე?

ამ სტატიაში გიყვებით დამოუკიდებლობის აღიარების და დადასტურების აქტებისა და მათზე ხელმომწერების შესახებ.

ერთობა რუსეთისა და ბოლშევიკებისგან თავის დასაცავად

1917 წლის 7 ნოემბრის რევოლუციის შედეგად რუსეთის სათავეში ბოლშევიკები მოვიდნენ. ბოლშევიკური მმართველობისგან ამიერკავკასიის დასაცავად ადგილობრივმა პარტიებმა ამიერკავკასიის სამიტი შექმნეს. საქართველოში ჩატარდა პირველი ეროვნული ყრილობა, შეიკრიბა 300-მდე დელეგატი, ქართველი ხალხის წარმომადგენლები, რომლებმაც 1917 წლის 22 ნოემბერს ეროვნული საბჭო აირჩიეს.

ამიერკავკასიის დემოკრატიულმა ფედერაციულმა რესპუბლიკამ, რომელშიც საქართველო, სომხეთი და აზერბაიჯანი შედიოდნენ, სულ ორიოდე თვე იარსება. 1918 წლის 26 მაისს საქართველოს ეროვნულმა საბჭომ დამოუკიდებლობა გამოაცხადა, ორი დღის შემდეგ, 28 მაისს, დამოუკიდებლობა გამოაცხადეს სომხეთმა და აზერბაიჯანმაც.

ასევე ნახეთ

როგორ გამოაცხადეს სომხეთმა და აზერბაიჯანმა დამოუკიდებლობა თბილისში

დამოუკიდებლობის აქტი

„საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტი“ - ეს სათაური, რამდენიმეაბზაციანი ტექსტი და ხელმოწერები. არც გაფორმება, არც რამე ნიშანი, რომ ეს ქვეყნის მთავარი დოკუმენტია და არა მორიგი საკანცელარიო საბუთი - ასეთი იყო ფურცელი, რომლითაც საქართველოს დამოუკიდებლობა გამოაცხადეს.

საბჭოთა წარსულის მკვლევარი ირაკლი ხვადაგიანი ჰყვება, რომ დამოუკიდებლობის აქტს ხელს აწერდნენ ეროვნული საბჭოს დეპუტატები, ასევე კანდიდატები, რომლებიც იმ წუთას დეპუტატებს ცვლიდნენ, სულ 88 ადამიანი. ამავე დღეს შეიქმნა კოალიციური მთავრობა და 1918 წლის ბოლომდე ეროვნული საბჭო დროებითი პარლამენტის ფუნქციას ითავსებდა.

ნელ-ნელა საბჭოს დაემატნენ უმცირესობების წარმომადგენლები, 1919 წლის თებერვალში კი ჩატარდა დამფუძნებელი კრების არჩევნები. ამავე წლის 12 მარტს, პირველივე სხდომაზე, დეპუტატებმა 1918 წელს მიღებული დამოუკიდებლობის აქტი სიმბოლურად კიდევ ერთხელ დაადასტურეს ხელმოწერებით.

„კიდევ ერთხელ აჩვენეს, რომ ეს არის სრულიად ლეგიტიმური და კანონიერი აქტი. ეს ორი დოკუმენტი ხშირად ერევათ ერთმანეთში, რადგან 1919 წლის აქტი უფრო პომპეზურად გამოიყურება, თუმცა დამოუკიდებლობის აქტი პირველი დოკუმენტია, 1918 წლის“, - ამბობს ირაკლი ხვადაგიანი.

"საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიას" შესწავლილი, დაარქივებული აქვს დამფუძნებელი კრების დეპუტატების ბიოგრაფიები და ისტორიები.

ასევე ნახეთ

Quiz - 26 მაისი

დამოუკიდებლობის დადასტურების აქტი

1919 წლის 12 მარტის დოკუმენტში - დამოუკიდებლობის დადასტურების აქტში - ტექსტის თავზე საქართველოს გერბია, ტექსტს კი ვარაყი აქვს შემოვლებული. ერთვის პრეამბულაც: „საქართველოს დამფუძნებელი კრება, არჩეული პირდაპირი, თანასწორი, საყოველთაო, ფარული და პროპორციული სისტემით, ორივე სქესის მოქალაქეთა მიერ, - თავის პირველსავე სხდომაზე 1919 წლის მარტის 12-ს, ქვეყნისა და ისტორიის წინაშე აღიარებს, რომ ის სავსებით იღებს და ადასტურებს საქართველოს ეროვნული საბჭოს მიერ 1918 წ. მაისის 26-ს, ნაშუადღევის 5 საათსა და 10 წ. თბილისში გამოცხადებულს საქართველოს დამოუკიდებლობის შემდეგ აქტს:“

ამ დოკუმენტს ხელს 99 ადამიანი აწერს, მათგან ბევრია ისეთი, რომლებსაც 1918 წლის დამოუკიდებლობის აქტზე ხელი მოწერილი არ ჰქონდათ. ირაკლი ხვადაგიანი ამბობს, რომ ორივე დოკუმენტზე იმ დეპუტატებმა და კანდიდატებმა მოაწერეს ხელი, რომლებიც უშუალოდ სხდომას ესწრებოდნენ. სხდომაზე დასწრებას ყველა ვერ ახერხებდა, ზოგი ოსმალეთთან ომში იყო, ზოგი - დიპლომატიურ მისიაში.

„მაგალითად, საპარლამენტო ტრადიციით, პირველ სხდომას უხუცესი დეპუტატი თავმჯდომარეობს, მდივანი კი ყველაზე უმცროსია. ამ ლოგიკით, 1919 წლის სხდომის თავმჯდომარე ნიკო ნიკოლაძე უნდა ყოფილიყო (75 წლის რ.თ.), მაგრამ ის ამ დროს დიპლომატიური მისიით იყო ევროპაში, ამიტომ სხდომა სილიბისტრო ჯიბლაძემ გახსნა. ყველაზე უმცროსი კი სოციალ-დემოკრატიული პარტიის წევრი, 24 წლის გოგიტა ფაღავა იყო და მდივნობაც მან გასწია“, - ამბობს ირაკლი ხვადაგიანი.

დამოუკიდებლობის აქტის ხელმომწერებიდან ბევრი საყოველთაოდ ცნობილი ადამიანი იყო, მაგალითად: ექვთიმე თაყაიშვილი, კოტე აფხაზი, სანდრო ახმეტელი, კონსტანტინე მაყაშვილი (მარო მაყაშვილის მამა), გერონტი ქიქოძე, ტიტე მარგველაშვილი, დიმიტრი უზნაძე…

ასევე ნახეთ

მარო, როგორც სიმბოლო

როგორ განვასხვაოთ ასლი ორიგინალისგან?

ირაკლი ხვადაგიანი ამბობს, რომ 1918 წლის დამოუკიდებლობის აქტი, ოკუპაციის დროს, საქართველოდან ევაკუირებულ არქივთან ერთად გაიტანეს. მას დიდი ხნის განმავლობაში ემიგრაციული მთავრობა ინახავდა - ჯერ საქართველოს ყოფილი საგარეო საქმეთა მინისტრი აკაკი ჩხენკელი, შემდეგ კი მისი ძმა, პროფესორი კიტა ჩხენკელი. 90-იან წლებში, როდესაც საქართველომ დამოუკიდებლობა აღადგინა, რელიკვია ისევ უკან ჩამოიტანეს და დღეს საქართველოს ეროვნულ არქივში ინახება. იქვე ინახება 1919 წლის დადასტურების აქტიც.

„1919 წლის აქტის ფოტოგრაფიულად ზუსტი ასლებია გავრცელებული, თუმცა ორიგინალისგან იმით განირჩევა, რომ ასლებს ერთი დეპუტატის, ისიდორე რამიშვილის ხელმოწერა აკლია. როგორც ჩანს, გადაღებისას არ გადავიდა, მაშინ, როცა ორიგინალზე ის არის“, - ამბობს ირაკლი ხვადაგიანი.

ასევე ნახეთ

დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტი - დაკარგული დოკუმენტის ისტორია

1921 წლის თებერვლის ოკუპაციის შემდეგ დამოუკიდებლობის აქტის ხელმომწერებიდან ზოგი ემიგრაციაში წავიდა, უმეტესობა კი დარჩა და წინააღმდეგობის მოძრაობაში ჩაერთო.

„რამდენიმემ ითანამშრომლა საოკუპაციო რეჟიმთან, თუმცა მათი ნაწილი მოგვიანებით მაინც ტერორის მსხვერპლი გახდა. დამფუძნებელი კრების დეპუტატებიდან ყოველი მესამე დახვრიტეს, დანარჩენები ან რამდენიმე წლით დააპატიმრეს, ან ტერორისტული გზით მოკლეს. ეს არის ის, რაც დამართა ოკუპაციურმა რეჟიმმა იმ ხალხს, ვინც შექმნა დამოუკიდებელი საქართველო“, - ამბობს ირაკლი ხვადაგიანი.

დამოუკიდებლობის აქტზე ხელმომწერებიდან ყველაზე დიდხანს იცოცხლა მოშე დავარაშვილმა. ის 1980 წელს ისრაელში გარდაიცვალა.